✍مهرداد فرهمند
🔻۶۴ سال پیش در همین شب، شرم آورترین صفحه تاریخ جمهوری ترکیه رقم خورد. استانبول فاجعه ای به خود دید که در آفریدنش هم روشنفکران و اهل قلم سهم داشتند، هم دانشجویان، هم برخی اتحادیه های کارگری، هم اوباش و هم مردم عادی و البته صحنه گردان اصلی، دستگاه امنیتی و سیاستمداران بودند.
ششم سپتامبر ۱۹۵۵، دولتهای ترکیه و یونان در لندن در حال مذاکره بودند که بمبی در حیاط کنسولگری ترکیه در شهر تسالونیکی یونان ترکید و آسیبی در حد شکستن شیشه به ساختمان کنسولگری و ساختمان مجاورش زد که زادگاه آتاتورک بود و دولت ترکیه آن را خریده و موزه کرده بود.
روزنامه ها در استانبول چاپ فوق العاده زدند با سرمقاله های آتشین همراه با عکسی از خانه ویران شده آتاتورک. یکی از معروفترین سرمقاله های تحریک آمیز را حسین جاهد یالچین نوشت که از شخصیتهای معروف ادبی بود. با عنوان: «بیدار شوید ای اهل وطن (اویان ای اهل وطن)».
جمعیت خشمگین با شعار «اول مال سونرا جان (اول مال سپس جان)» به یونانیها حمله کرد. چهار هزار و دویست خانه، بیش از هزار باب مغازه، یکصد و ده هتل، بیست و شش مدرسه، هفتاد و سه کلیسا و دو صومعه غارت و به آتش کشیده شد. دهها نفر کشته و صد ها نفر زخمی شدند.
به زنان و دختران و پسربچه ها تجاوز کردند، به مرده های در تابوت و قبر و آلت تناسلی مردها هم رحم نکردند. عزیز نسین که شاهد این رویداد بوده، نوشته: کسی که برای دفاع از خود ادعا می کرد مسلمان است باید آلت تناسلی اش را نشان می داد، اگر می دیدند ختنه نشده بزور ختنه اش می کردند.
ختنه البته در بسیاری موارد مساوی با قطع آلت تناسلی بود. یک کشیش ارمنی بر اثر ختنه جان داد. هدف اصلی، یونانیها بودند اما ارامنه و یهودیها و گرجیها هم بی نصیب نماندند (حدود یک سوم جمعیت استانبول را اقلیتها تشکیل می دادند). آنها هم کشته و زخمی دادند و اموالشان به یغما رفت.
یک کنیسه و چند کلیسای ارمنی و گرجی به آتش کشیده شد. در تمام مدت، پلیس کنار ایستاده و تماشا می کرد و فقط مواظب بود به اموال مسلمانان اشتباها آسیب نرسد تا اینکه نیمه شب ارتش از راه رسید و به فاجعه پایان داد.
ظاهر فاجعه، هیجان کور عوام اما در واقع، کاملا برنامه ریزی شده به دست خواص بود. پنج سال بعد که کودتا شد و عدنان مندرس نخست وزیر وقت را محاکمه کردند، حقایق از پس پرده بیرون افتاد.
بمب را سازمان اطلاعات ترکیه در کنسولگری این کشور در تسالونیکی ترکاند. بمبگذار که بعدها معاون کل پلیس ترکیه شد، هنوز زنده است. عکس خانه ویران شده زادگاه آتاتورک که در روزنامه ها چاپ شد، دو روز پیش از انفجار جعل و پنهانی به سردبیران همکار با سازمان اطلاعات داده شده بود.
ارتش که وارد عمل شد، هزاران مهاجم را دستگیر کرد اما وقتی محاکمات شروع شد، دولت از این فرصت برای تسویه حسابهای سیاسی استفاده و مدارکی جعل کرد که کمونیستها پشت ماجرا بوده اند و حتی ناظم حکمت از شوروی ماجرا را برنامه ریزی کرده. کمونیستها را گرفتند.
یکی از بازداشت شدگان عزیز نسین بود. اما مدارک جعلی تر از آن بود که هیچ دادگاهی بپذیرد، پس از مدتی کمونیستها را آزاد کردند. پنج سال بعد در ترکیه کودتا شد، عدنان مندرس نخست وزیر و وزیران خارجه و کشور دولت او متهم به برنامه ریزی کشتار یونانیان شدند.
وزیر کشور پیش از آغاز دادگاه خودکشی کرد، عدنان مندرس و وزیرخارجه اش همه اتهامات را رد کردند اما مدارکی که دست داشتن حزب حاکم دموکرات (به رهبری مندرس) را ثابت می کرد انکار ناشدنی بود.
دولت یونان شکایت به سازمان ملل برد اما با حمایت امریکا و انگلیس از ترکیه حتی یک بیانیه خشک و خالی هم صادر نشد.
در چهلمین سالگرد واقعه که نمایشگاه عکسهای آن شب در استانبول برگزار شد، عده ای به نمایشگاه حمله کردند و عکسها را بیرون ریختند و نابود کردند.
یونانیها از استانبول رفتند، با اینکه بیشترشان ثروت و مکنتی داشتند، به هر کدام اجازه داده شد تنها بیست کیلوگرم وسائل شخصی و معادل بیست و دو دلار پول نقد همراه ببرند. همه اموالشان را حکومت صاحب شد.
اکنون در استانبول بیش از چند صد خانوار یونانی نمانده که بیشترشان سالخورده اند و در جزیره هایی نزدیک استانبول زندگی می کنند که بسیاری از شما در سفر به ترکیه، سری به آنها زده اید.
عکس ها:
https://t.me/maktubmed/14566
💢مکتوبات
@antioligarchie
🔘
Show commentsمشاهده کانال
